Езидское Общество

Поздравления йезидов Армении, Грузии, России и Украины с Клоча Саре Сале от имени йезидов Курдистана

Материал подготовила Ханна Омархали / Все йезиды Армении, Грузии, России и Украины 14 марта 2007 г. отмечают Клоча Саре Сале. В этот день мы получили поздравления от йезидов из Курдистана и Европы.

С Клоча Саре Сале нас поздравило высшее руководство культурного и общественного центра Бенгахе Лалеш («Bingehк Lalis») из г. Дохук, Курдистан, также от имени йезидов в Шенгале, Шейхане, Башике, Барзане, Хатаре, Сенуне, Шарйа, Ханке, Баадре и Лалеша, в городах Багдад, Мосул и Шехка.

Йезидов Армении, Грузии, России и Украины также поздравили йезиды из культурного центра «Mala Кzоdiyan» в г. Ольденбург, Германия в лице др. Аскаре Боика и Камала Толана.

Др. Аскаре Боик поддержал нашу инициативу, отметив, что мы должны способствовать тому, чтобы наши обычаи, праздники и традиция не были забыты. Он поздравил всех йезидов с Клоча Саре Сале и пожелал, чтобы йезиды придерживались как и раньше своей традиции. К поздравлениям др. Аскаре Боик приложил свою статью на курдском языке, посвященную Клоча Саре Сале.

Камал Толан отметил, что он, как и многие наши исследователи, писатели и мыслители очень рад, что мы – йезиды бывшего Советского Союза – по своим знаниям и возможностям сохранили древнюю традицию йезидизма, отмечая праздники и сохраняя обычаи йезидов. Он процитировал несколько куплетов из «Beyta nesоhetкn зarsembыyк» и поздравил йезидов Армении, Грузии и России с Клоча Саре Сале.

Справка (Ханна ОМАРХАЛИ):

Клоча Саре Сале (Kloзa Serк Salк) исторически входит в одну из так называемых «Вычисленных Сред» — Чаршаме Хасаб (Зarsemк Hesab). «Вычисленных сред» несколько и они отмечались и отмечаются йезидами с начала и до середины весны. Из них самые радостно и пышно отмечаемые среды – Клоча Саре Сале в марте (у йезидов Армении и Грузии) и Чаршама Сор в апреле. Клоча Саре Сале попадает на первую среду марта после тринадцатого числа по григорианскому календарю:

2005 г. 2006 г. 2007 г. 2008 г.

16.03 15.03 14.03 19.03

Все йезиды справляют Клоча Саре Сале очень торжественно. В каждом доме выпекается новогодний пирог, так называемый Клоч (Kloз) или Клоча Саре Сале (Kloзa Serк Salк). Некоторыми йезидами Клоч выпекается во вторник, а разрезают его в среду, а часть йезидов пекут Клоч в среду и разрезают его уже утром в четверг.

Правом разрезать Клоч, в тесто которого помещают одну бусинку (ее часто заменяет монетка), обладает лишь глава семьи. Наутро отец или дед проводит посередине пирога ножом, что у йезидов называется хата джот (xeta cot – «борозда [от] сохи (плуга)»). Затем на одной половине Клоча отмечает несколько частей, каждую из которых посвящает определенному йезидскому святому-покровителю, например:

Маме Шеван (Memк Sivan – покровителю мелкого рогатого скота),

Гаване Зарзан (Gavanк Zerzan – покровителю крупного рогатого скота),

Хатуне Фарха (Xatыna Ferxa – покровительнице женщин и детей),

Худане Мале (Xudanк Malк – покровителю домашнего очага) и другим.

Вторую половину кулича делят на части, называя именем каждого члена семьи. Раньше обозначали только куски членов семьи мужского пола, а теперь часто пишут имена и членов семьи женского пола. Полагают, что если в куске, названном именем святого, окажется бусинка или монета, то от него будет зависеть благополучие всей семьи в новом году. Если же монетка достанется члену семьи, то в новом году ему будет сопутствовать удача и год будет счастливым.

После того, как глава семьи обозначит все части Клоча, он символически ломает его на две половины на спине младшего сына. Согласно представлениям йезидов, это придаст мальчику силы. В каждом доме в этот праздник обязательно следуют древнему обычаю красить яйца, в основном, в красный, желтый и зеленый цвета. Крашенные яйца называют хека сор (hкka sor).

Во время Клоча Саре Сале обязательно разжигают костер (gurik) и прыгают через него. Все собираются вокруг костра, дети бегают и весело перепрыгивают через него. Это очень древний обычай, символизирующий очищение от всего плохого, и обновление. В день празднования Клоча Саре Сале обязательно выносят угощение в память умерших нане мерийа (nanк miriya).

Праздники, связанные с «Вычисленными Средами», особенно Клоча Саре Сале и Чаршама Сор, знаменуют собой торжественное обновление жизни, начало нового времени. Большинство подобных праздничных ритуалов направлены на возрождение того, что возникло во время акта творения.

PОROZBAHО BONA KLOЗA SERК SALК

ya кzоdiyкn Rыssiyayк ji aliyк кzоdiyкn Kurdistanк ы Europayк

Berhevkir ы amadekir: Dr. Xanna Omerxalо

BINGEHК LALIS / Kurdistan, Duhok

Ev demк we bi xкr ы xwesо be!

Xыsk ы birкn hкja,

bi hilkefta hatina Kloзa Serк Salк, em bi navк desteya bilinda Bingehк Lalis yк зandо ы civakо ы bi navк tevaye endamкn tayо ы nivоsgehкn xwe li Singal, Sкxan, Basоk, Barzan, Xetarк, Sinunк, Sarya, Xankк, Baedrк ы nivisgehкn Lalis li sarк Bexda, Musil ы Sкxka evк cejnк li we ы tevaye кzidyкn Kurdistanк ы cоhanк pоroz dikeyin ы hоviye ji Кzdayк mezin ev cejne bibe hкmayк azadо ы tenahyк li seranserо cоhanк, ы her sal bi xкr ы xwesо di sermeda vegirit.

Her bimоnin di xwesya da.

Desteya bilinda

Bingehк Lalis / Kurdistan, Duhok

MALA КZОDIYAN / Almaniya, Oldenburg

Dr. Eskerк Boyоk

Оnsyatоva ku hыn pкk tоnin pir pоroze. Gerekк usa bikin, ku erf-edet, eyd ы rк-rizmкn me neyкn bоrkirin. Lк ew gerekк neyкn seqetkirin jо. Ez wк mкrasоmк Кzdyan pоroz dikim ы xwestina mine Кzdо ji rкya kal-bavan sas nebin.

Petandina Kuloзк serк salк percek ji wо rк-rismк dоnо ye, kоjanо ra dibкjin: Зarsemк hesava. (Koka vк rк-rizma dоnо ji kо demо da dest pк bыye ы зima tenк li nav Кzdiyкn Rыsyayк da maye lкkolоna zanyarо ya dыr ы bingehоn dixweze. Em wо karо bihкlin zanyarкn pкswextyк ra).

Зarsemк hesava destpкka meha Adarк da dest pк diben, sк зarshemin. (Hinek ciya зarshema зara jо lк zкde dikin). Hesenк Sкx Kelesк, ku ji malbeteke gundк Samоranк (Ermenistan) ya a’limye bi nav ы denge e (Birosyыra Rк-Rizma miletк кzdо anegorо qirarк dоn, Yкrкvan, 1994, rы 35) wa dinivоse: „Hersal, meha adarкda (mart) Зarshemк Hesav destpк dibin. Meva eyane, wekо зar sala carekк rojeke salк zкde dibe. Meha Sibatк (fкvral) dibe 29 rojan, ew sal tк hesav sala Kabыs. Wо hesavо зarshemк meha Adarк dibine pкnc зarshema. Wо wextо Зarsemк hesav dest pк dibin».

Bi edet roja Зarsema e’wil da her maleke Kurdкn Кzdо da xwerina bash tк зкkirin, ji wк xwerinк firaqekк, wek nanк mirya dishоnine yan malк dunavan yan jо cоnaran. Nоvro her malek li ber derо yan li ser xanyк xwe agir dadide. Neferк malк dora kuзik dicivin, sa dibin, ser кgir ra banz didin. Qilзikк kiras yan derpк xwe pк wо agirо diwesоnin. Yanк guneh, nexwesо, te’lо-tengasyк xweye sala зыyо li nav wк agirо da disewitоnin. Зarsema duda dоsa wek зarsema e’will tк kirin. Зarsema sisya da dоsa tevо wan hemы pкkanоnan Kuloз tк petin.
Hesenк Sкx Kelesк dоsa wк pirtыka xwe da dinivоse: „Зarsema pкshin (Oxirзarsem) ewк rojк firaqe xwerin boy navк Xudanк meha Adarк, kоjan ku Melek Zeydоn e tк derxistinк.“
„Зarsema duda (Axirзarsem)-ew bi hesavк kevn sala miletк meye tezeye.“ Зarsema sisya (Qereзarsem) — Зarsema Kuloзe. Evк rojк Kuloз tк petinк, pкshemк tк kerkirinк…“
Kuloз petin jо bi vо teherо tк kirin: Ji ar, rыn, sоr, sekir ы xurekкn din (gerekк heft tem bin) hevоrekо mezin зк dikin. Morо yan jо diravekо biзыk davкjin li nav hevоr ы rind distirкn, usa ku nizanibin morо kо tangк dane. Pashк wо hevоrо pen dikin ы tendыrкda dipкjin.

Kuloз roja pкshemк ji alyк malxк malк va tк kerkirin. Bi kкrк ortк da dikin dы kera. Vк kerkirinк ra dibкjin xeta cot. Gava morо yan dirav ber devк kкrк derdikeve, dibкjin morо serк xeta cot ketye.

Wextк ew nоshan li ber xetк (devк kкrк) dernakeve, vк carк Kuloз par dikin: Parкn Xudanк Malк, Mameresan, Gavan Zerzan, Memк Sivan datоnin, pasк para neferк malк ra datоnin. Nоsan li nav para kк da derket sal serк wо dikeve…Qencо ы xiravо, bereketa malк ya salк nevsa wо (wк) sexsо (sexsк) va girк didin… Min ji devк geleka bihоstye, dibкjin ku dema xadim para xasa dikeve, ew sal malbetк ra xкr e.

Dema meriv mкrasоma derbazkirna Зarsкmкn Hesava hыrgilо lкkolоn dike, tк texmоnkirin, ku girкdanek navbera wк ы e’yda Newrozк da heye…Demsala derbaskirina herda jо pir nкzоkо hevin ы herda da jо agir tк dadan. Gelo di nav dewrana da e’yda Newrozк nava Кzdiyan da bi wо navо ы wо cыreyо nehatye xweyоkirin? Ji bo wк demк gotineke wa jо hebы:

Newroza me siltanо,
Darк xwe hilanо,
Berо zivistanк da
Bahar dewsк anо.

Hesenк Sкx Keleshк jо we biroshыra xwe, ya jorgotо da pкsdahatina Зarsemк Hesava wa siro dike: „ Pey nоshandayоna gele kiryametara, rojekк Sоxadо dibкje: „Werin em her yek te’mekо bоnin, kuloзekо bistirкn. Xadimekк bavкjin nav hevоr, bipкjin. Sibetirк emк wо kuloзо kerkin, Xadim para me kоjanо ket em teslоmо wоbin, bira ew jо serwкriyк me hemya bike».

„Ew Mкr ы milyaket hevra qayоl dibin, зawa Sоxadо dibкje, usa jо dikin. Sibetirк kuloз ker dikin. Xadim serк Sоxadо dikeve…“ Bi texmоna me, ku usa bыya ev rк-rizmк li nav temamya Кzdiyan da bima.

Li nav hinek кlкn Кzdiyкn Ermenistanк da Зarsema зara jо tк derbaskirin. Wк зarsemк ra dibкjin „ Hesen pоrik“. Wк rojк diзin ser mezela. Ev зarsema hоmlо wan кla derbaz dikir, kоjan vebыna biharк ra derdiketin zozana (yкn nоv koзer). Diзыne ser goristanкn miryк xwe, pasк derdiketin zozana. Lк gundкn кla Elegezк Зarsema зara nizanbыn, ji bo ew nоvк meha sesa diзine ser mezela. Ew dernediketin zozana.

Bi vк gotarк xwestina min nivоskar ы lкkolоnvanк Кzdоtyк ewe, ku dema dixwezin derheqa к’yd, e’det yan rк ы rizmкn dоnк кzdоtyк da binivоsin, bira rind lкkolоnк bikin ы temamya mкrasоmк bi tam binivоsin. Lкkolоnvanкn pкsоrojк ra ew yek pir pкwоste.
Usane ne E’yda Kuloз, lк Зarsemк Hesava.

***
Li nav Кzdiyкn кla Elegezк (12 gund, xurы Кzdо), Ermenistan, mкrasоma Зarsemк hesava rк-rizmekо кzdоtyк yк herо hizkirо bы. Wо heyamк salк, wк herema зiyayоn hela berf li erdк heye, ы sare. Зiqas jо sar bыya roja зarsemк, nоvro, li ber derк her malekк kuзkк agir disxulо ы bawarkо biзыk-mezinк gund derdiketin dora кgir…Ken ы laqirdо, esq ы sayк gund hildida, heta nexwes jо hundur da nediman, derdiketin ber кgir, bawar bыn ku agirк зarsemк wк кsa wan ji xwe ra bive, ewк qencbin. Roja kerkirina Kuloз axaftina teva derheqa moryк da bы. Зika morya kоjan malк serк kк ket.

Sala 1967 min helbest « Kuloз Serк Salк» nivоsо, kоjan sala 1975 a pirtыka min e KULОLKК ЗIYA da ciyк xwe girt:

Kalkem kuloз datanо,
Dida kкra kalanо
Kкr dida ser ы digot,
Eva para xeta cot.

Bira zevо nebin xam
Xete bextк evd-оsan.
We’dк kuta dibы xet,
Morо ber dernediket,

Kalkкm kuloз ker dikir
Xeberne wa ser dikir:
Mameresan tuyо-tu
Me gundyara nan ы ruh,

Зevк xetк li teye,
Зilka te bextк meye…
Para han jо para te
Memк Sivan xweyк me,

Bira guher sкn bivin,
Nexwes-kulek kкm bivin
Gavan Zerzan tera par
Sоr ы tomast bikо be’r…

Ev Xudanк malкra,
Serfinyazya salкra,
Ji mal kкm nebin mкvan,
Sermо nebin em ber wan,

Malda tкrbыn ы sayо,
Dinyayкra e’dlayо…
Pashк due’a pк tanо
Mera jо par datanо,

Digor: „ Sal hat beyara,
Tucar neda bкkara,
Xebat, tifaq ы xоret
Evin bext ы bereket.

Kemal Tolan

Xusk ы birayкn birкz,

Ez jо weke gelek berpirsyarкn mediya, pispor, ilimdar, lкkolоnvan, nivоskar, rewsenbоr ы ramanvanкn me Kurd ы xerоban pir dilxwesim ku we Кzdiyкn li nava herкma Sovyta kevn da li goriya zanоn ы derfetкn xwe ы li ser riknкn Кzdiyatiya berк gelek kevnesopкn civaka me Кzdiyan yкn weke eyd, rк ы resmкn Кzdiyatiya resen parastine ы hкjо diparкzin.

Ji ber ku ez nikarim weke we xusk ы birayкn rкzdar bahsa rк ы resmкn vк cejna “Зarsemк hesava ы patandina Kuloз”к(*1) “Serк Salк*3” ku hыn pоrozdikin bikim, dixwazim van зend sebeqкn “Beyta nesоhetкn зarsembыyк” (*2) pкskкsо we hкjayan bikim:

„Hat зarsembыya sor ы zere
Behar xemilandibы ji kesik ы sor ы sipо ы zere
Me pк xemilandibы seredere……

Hat зarsembыya qere
Dwa ji melekк ekbere
Karк pоranо bi зite sere……

Hat qere зar sembыya qere
Hinciyк girоvanк heqiyк li bere
Tawisо Melek jкra mefere……

Hinciyк wacibк зarsembыyк bоne ciye
Borк xo hefsarket li hemы ciye
Tawisо Melek jк raziye…*2“

Ez dоsa dibкjim ы hкvоdarim ku cоh ы dilк dк-bav ы kalк we Кzdiyкn li nava herкma Sovyta kevn da gelekо xwes be ы hыn nebiyкn wan jо bas bizanоbin ku pоrozо, rк ы resmкn vк cejna “Зarsemк hesava ы patandina Kuloз” “Serк Salк*” hоna jо di gelek lкkolоn, gotar, beyt, qewl ы duhayкn me Кzdiyan de zкde xwanк diben…

Ez ji bona vк xizmeta we ya pir biqedir ы gelekо hкjaye dibкjim, bila rahma Xwedк ы Tawisо-Melek li ser wan keз, law, dк, bav, kal ы hemы pкsiyкn me Кzdiyan, yкn ku di bin destкn zilm ы zora padоsah, sultan, pasa, mоr, beg, walо, axa, qolix/jendirme, nijadperest, pasverы, kevneperestкn Kurdistanк ы berpirsyarкn baylozxanкn dewletкn metоngehkar de hatine kustin be.

Ez serк xwe di vк roja pоroz de li ber we hemы zahmetkкs ы xкrxwazкn Кzdiyatiyк yкn ku ev зanda Kurdкn resen parastine ы hкjо diparкzen ditewоnim ы dibкjim bila ev cejna “Зarsemк hesava ы patandina Kuloзк” “Serк Salк” li we ы hemы neferкn malbata we rкzdaran piroz be.

Ji Xwedк ы Tawisо-Melek lava dikim ku hun di deskeftо ы armancкn xwe de hкji serkevtо bin.

Sikir ji Xwedк ы Tawisо-Melek ra ku em Кzdо ne!

Birayк we Kemal Tolan.

Зavkanо:

Eskerк Boyоk „ЗARSEMEN HESAVA” https://www.ezdixane.ru/content/view/750/368/
Bedel Feqоr Hecо http://web14.hamo-host.de/modules.php?name=News&file=article&sid=192
Xanna Omerxalо http://www.demanu.com.tr/arsiv/13_03_2006_144sy/sir_xanna_omerxali.htm

Click to comment

You must be logged in to post a comment Login

Leave a Reply

Most Popular

To Top
Translate »